Deze week zet de Tweede Kamer de eerste stap in een nieuw Defensie Materieel Proces. Dit proces moet stap-voor-stap leiden tot vervanging van de vier Nederlandse onderzeeboten. Het is het begin van wat zich onvermijdelijk zal ontwikkelen tot een nieuw hoofdpijndossier. Kamerleden zullen opnieuw bedolven raken onder cijfers en argumenten. De politiek heeft het laatste woord. Maar het Nederlandse bedrijfsleven rekent al op de order. Damen Shipyards sloot begin dit jaar al een samenwerkingsovereenkomst met het Zweedse Saab om mee te dingen in deze megaorder.
De lobby draait intussen al op volle toeren. Een kongsi van marine, defensie-industrie en kennisinstituten prijst de vervanging van de huidige Walrus onderzeeërs aan als logisch en onvermijdelijk. Het verkooppraatje kinkt als een klok. De Nederlandse onderzeeërs vormen een unieke niche. Nederland moet als handelsnatie bijdragen aan de bescherming van scheepvaartroutes en de bestrijding van piraten. En dan zijn de onderzeeërs ook nog in staat om inlichtingen te vergaren.
En voor wie dan nog niet overtuigd is heeft de kongsi nog extra voordeeltjes paraat: de productie van onderzeeërs is goed voor de Nederlandse scheepvaartindustrie, kennisinstituten en werkgelegenheid.
Toch zijn er goede redenen om de twijfelen aan nut en noodzaak van de vier nieuwe onderzeeboten. Dit zijn de kwesties waarover de onderzeebootlobby liever niet praat:
- De onderzeeboten passen in het profiel van een ‘veelzijdig inzetbare krijgsmacht’. Maar de kloof tussen deze ambitie en het budget blijkt onoverbrugbaar. De facto is de Nederlandse krijgsmacht een robuuste stabilisatiemacht. Dat is ook een logisch profiel voor een land dat steeds wil bijdragen aan militaire missies en dat een beperkt defensiebudget heeft. Eén probleem: onderzeeboten passen niet in dit profiel, zo stelt Clingendael in zijn rapport over de toekomst van de krijgsmacht.
- De investering in nieuwe onderzeeboten is de verkeerde prioriteit. Na jarenlange bezuinigingen lijkt er meer ruimte te komen in de defensiebegroting. De eerste prioriteit is niet een peperdure nichecapaciteit maar het op peil brengen van de basale gevechtscapaciteit en het voortzettingsvermogen. Een krijgsmacht kan wel zonder nichecapaciteiten maar niet zonder basiscapaciteiten functioneren stelt de AIV.
- Nieuwe drone en sensor technologieën zullen in de nabije toekomst oceanen transparant en kostbare stealth onderzeeboten irrelevant maken. Britse parlementariërs kregen van onderzoeksinstelling Basic te horen dat er in 2030 tientallen manieren zullen zijn om onderzeeboten op te sporen.
- De nichecapaciteit van de Nederlandse onderzeeboten roept vragen op. Waarom hebben grote maritieme naties geen interesse in het type onderzeeboot dat Nederland zo uniek acht? Of anders geformuleerd, waarom zijn de kleinere onderzeeboten van Noorse of Duitse makelij niet goed genoeg voor Nederland, vraagt ook SIPRI zich af?
- De Nederlandse politiek is voorstander van meer Europese defensiesamenwerking. Maar de eenzijdige Nederlandse behoeftestelling, formulering van operationele eisen en besluitvorming over aanschaf en productie van de nieuwe onderzeeboten draagt juist bij aan de versnippering en verspilling van de Europese defensie-inspanningen.
- De onderzeeboten staan nu in de boeken voor 2,5 miljard. Nu al is duidelijk dat de vier onderzeeërs een tikkeltje meer gaan kosten. Experts houden rekening met ruim 4 miljard. De Rekenkamer zal een nieuw financieel debacle na de JSF graag willen voorkomen. De accountants stropen de mouwen op voor een harde confrontatie.
De strijd over nieuwe onderzeeboten zal lang duren. Maar de besluitvorming over deze megaprojecten heeft de werking van een fuik. Eenmaal begonnen is er vaak geen ontsnappen meer aan. Dat roept de vraag op of de Tweede Kamer voldoende is toegerust om weerstand te bieden aan de belangen van marine, bedrijfsleven en kennisinstituten. Die belangen zijn natuurlijk legitiem. Maar de lobby van deze belanghebbenden mag natuurlijk niet de democratische controle torpederen. De Tweede Kamer moet wel echt het laatste woord hebben. We gaan het zien.
De minister van Defensie vraagt weer onderzeeers aan
Mocht een vreemdeling zich met De Oost bemoeien
En als wij die vloot dan hebben en er komt een beetje mot
Kunnen wij er in de Amstel mee gaan roeien
Zulks heet voor ’t Ideaal van Neerlands grond en taal
Maar wie betaalt het pakje van de Vice Admiraal . . . .?
louis Davids , plusminus 1935
Als dit kabinet Rutte kans heeft gezien 660.000 ambtenaren 5% loonsverhoging te geven betaald uit de pensioenpot ABP, dan is de voorspelling, dat men zich 1300 miljard € toe-eigent een logische stap. De betaling van onderzeeboten, JSF’s en aanvullend oorlogstuig is dan een fluitje van een cent. De gepensioneerden intussen leveren steeds meer in. Het pensioengeld is intussen een “uitkering” geheten. Bij de 5 miljard belastingverlichting telden de gepensioneerden niet meer mee. De belastingtarieven zijn voor hen per 01-101-2016 omhoog gegaan en per 01-04-2016 opnieuw. 2e Kamer? Volksvertegenwoordiging? ACCOORD!
Dat voorspelt de uitkomst bij voorbaat: de boten komen er!
Oud-minister Ben Bot is de lobbyist voor Damen. Ook Indonesië wordt actief benaderd.
Dat wel en de 2e hands tanks niet. DUS!!!
J. van Wieren
Stemmingmakerij. De vervanging is wel degelijk nodig, en er zijn goede argumenten voor. De punten opgesomd in het artikel zijn stuk voor stuk te weerleggen.
– Dat Clingendael ze niet in een profiel kan plaatsen zegt niets. Voor dit rapport zijn vele anderen die onderzeeboten wel noodzakelijk achten.
– De onderzeedienst is een basis capaciteit voor de marine. Zonder onderzeeboten kan het niet zelfstandig de veiligheid van oppervlakte schepen verzekeren, en ook niet oefenen in onderzeeboot bestrijding. Het is een niche voor de NAVO, en die heeft wel degelijk onderzeeboten nodig.
– Leuk verhaal van Basic. Waarom bouwen dan allerlei staten, inclusief de VS, Rusland, het VK en de meeste landen in Azie aan de lopende band nieuwe onderzeeboten? Waarom is hun nucleaire afschrikking afhankelijk van onderzeeboten (UK & FR) Zodat ze straks door een drone worden opgemerkt? Nee, de technologie is er nog lang niet klaar voor.
– Noorse en Duitse onderzeeërs liggen niet voor de kust van Iran en andere staten voor inlichtingenvergaring. Grote maritieme landen gaan voor kernonderzeeërs, maar Canada en Australië zitten in een vergelijkbare positie als NL
– zo werkt het met alle Defensieprojecten, en zo stellen andere Europese landen zich ook op. Met de kanttekening dat zo nog vaker dan Nederland projecten puur nationaal uitvoeren
– 2,5 miljard – eindelijk een goed punt in het artikel. Het budget is officieel nog niet toegekend.
Kortom, we kunnen makkelijk ergens tegen zijn maar enige kennis van de materie helpt natuurlijk wel.
Geachte heer Gruiters,
De opgesomde argumenten spreken mij aan.
Vanwaar dan mijn, toch wel wat negatieve, reacties?
Behalve, dat de 2e kamer bedolven wordt onder cijfers en argumenten van noodzaak, vind ik het in toenemende mate zorgelijk, dat onze democratie meer en meer verdrongen wordt door een aantal machten:
1. De lobby.
van oudsher zijn de krijgsmachtonderdelen sterk vertegenwoordigd bij de 2e Kamer, niet
direct, maar dan wel in hoorzittingen ed.
De Kon. Marine heeft daarin de sterkste papieren, van oudsher.
2. Instituten als Clingendael hebben meningen op goede analyses. Die worden in adviezen
geformuleerd en aangereikt. Als “de politiek” of één grote partij, m.n. de leidende partij van
het kabinet, niet bevalt om partij-redenen, dan worden die ter zijde gelegd. Afgedaan als niet
relevant.
Een treffend voorbeeld is de JSF voor de luchtmacht:
De PvdA was tegen aanschaf, jarenlang, verwoord door Mevr. Hamer, fractieleider PvdA.
TOT de vacature van voorzitter van de SER zich voordeed. Prompt was ze VOOR de JSF.
Mevr. Hamer werd vz. SER!
En maar hameren op samenwerking met andere EU landen. Nu even en voorlopig niet.
Geen JSF die iets heeft kunnen laten zien in de oorlogsgebieden. Het ding vliegt .
De meeste vluchten op de tekenplank. Hoe komt men er toe??
3. Er is een steeds maar groeiend aantal hoogleraren en docenten op universitair niveau.
geen onderwerp, hoe gek ook, weer een hoogleraar. Met studenten.
Bij elkaar genomen weten die alles, beter en goed geformuleerd, dan alle
volksvertegenwoordigers. Worden die gehoord? het volk, ja, via de media, maar geen echte
beleidsbeïnvloeding.
4. Welk bedrag ook wordt gecalculeerd, een overschrijding is zo langzamerhand “normaal”,
niemand wordt ter verantwoording geroepen. De rekenkamer dan!
En dan? Niets.
De kosten worden weer bij de burger in de vorm van belasting neer gelegd.
Dit systeem mag dan kostbare wapens opleveren, ONZE democratie wordt meer en meer m.i.ondergraven ten gunste van politieke partij(en) en één of meer politici.
En schrikt mij meer en meer af. Dat maakt mij meer en meer bezorgd over onze vorm van democratie. M.n. voor onze kinderen en kleinkinderen.
De verwatering van de Nederlandse identiteit komt er bovenop.
Hierbij wil ik het laten, al zijn er meer recente ontwikkelingen vanuit Den Haag, die mijn onwel-gevoelens kunnen onderbouwen.
M.vr.gr.,
J. van Wieren