Strategie zonder tactiek is de langste weg naar victorie, tactiek zonder strategie is de kortste weg naar verlies. Beschikken we eigenlijk over een politieke strategie tegen het meedogenloze geweld van de Islamitische Staat?
Het politieke debat over de opmars van IS kenmerkt zich door afschuw maar verraadt ook radeloosheid. Die radeloosheid klinkt door in pleidooien om defensiebudgetten te verhogen en IS met militair geweld uit te roeien. Het groeiende geloof in militaire oplossingen van buitenaf is frappant omdat het sektarisme en extremisme groeiden op de puinhopen van eerdere militaire fiasco’s. Een pleidooi voor oorlog past perfect in het script van IS.
Beperkte luchtaanvallen kunnen op korte termijn de opmars van IS indammen. Dat is gerechtvaardigd als daarmee grootschalige mensenrechtenschendingen voorkomen worden. Het kan verstandig zijn omdat een nederlaag van de Koerden rampzalig zou zijn voor de toekomst van burgers in het noorden Irak.
Maar militaire analisten wijzen er op dat IS genoeg manoeuvreerruimte heeft om zich te hergroeperen en op andere fronten te richten. Er lijken drie militaire opties te zijn. 1: De VS beschermen zolang het nodig is de Koerdische regio en minderheden, en daarmee tevens hun eigen belangen in Noord-Irak. 2: De VS bevechten IS in een veel groter gebied en vernietigen hun offensieve capaciteiten. 3: De VS bevechten IS indirect, via de Koerden en/of de regering in Bagdad.
Al deze opties hebben grote risico’s en beperkingen. Optie 1 betekent dat IS blijft bestaan en zijn aanvallen elders, in Syrië, Irak en daarbuiten zal voortzetten. Optie 2 brengt grote risico’s met zich mee. De huidige problemen wijzen op het echec van eerdere militaire interventies. Optie 3 heeft ook beperkingen. De Koerden zullen nooit ver buiten hun autonome regio vechten. Militaire steun voor Bagdad ondergraaft ook de druk op de toekomstige regering om met inclusieve politiek de “hearts and minds” van soennieten te heroveren.
De huidige militaire operaties zijn tactische reacties die het initiatief bij IS laten. Maar wil Obama met militaire interventies in Irak en Syrië het script van IS volgen? Wil hij opnieuw in de tredmolen lopen van historische tekortkomingen en tragische fouten in het Midden Oosten?
Zonder politieke strategie is de militaire indamming van IS gedoemd te mislukken. Nederland zal zich vooral sterk moeten maken voor regionale samenwerking voor collectieve veiligheid in het Midden-Oosten, waarbij de eerste verantwoordelijkheid ligt bij regeringen en burgers in de regio zelf. Voor een politieke en rechtvaardige oplossing voor Syrië. Voor de ondersteuning van een groeiende nieuwe generatie activisten die het sektarisme beu zijn. Voor humanitaire nood en het beschermen van burgers tegen oorlogsgeweld. Nederland kan in uiterste omstandigheden en onder strikte voorwaarden bijdragen aan het met militaire middelen beschermen van burgers tegen grootschalige mensenrechtenschendingen. Maar alleen als dat is ingebed in een politieke strategie.