Stel. Stel je werkt bij de veiligheidsdienst. Op een dag vang je een verdacht telefoontje op. Iemand belt met iemand in Pakistan. Zou hier sprake zijn van een link met terrorisme? Het zou best kunnen. Je deelt de informatie met je Amerikaanse collega bij de CIA. Want zo is dat nu eenmaal afgesproken.
De Amerikaanse collega vertrouwt het niet en geeft de informatie door aan zijn superieuren. Zij lokaliseren de telefoon in Pakistan. Een drone-operator krijgt de coördinaten. En de verdachte telefooneigenaar wordt door een drone geëlimineerd.
Tot zover niets nieuws onder de zon. Zo zou het kunnen gebeuren. Maar het verhaal gaat verder. De gedode telefooneigenaar heeft een zoon. En die zoon klaagt jou aan omdat je medeplichtig bent aan moord. Je hebt immers door het delen van inlichtingen met de CIA meegewerkt aan het doden van zijn vader.
Dit is geen verzonnen verhaal. De zoon bestaat en heet Noor Khan. Hij is een naar het Verenigd Koninkrijk geëmigreerde Pakistaan die inmiddels een Britse nationaliteit heeft. Een drone-aanval doodde zijn vader Malik Daud Khan, een Pakistaanse tribale leider, samen met meer dan een dozijn anderen tijdens een vergadering van tribale leiders in Pakistan.
Een hoger beroep is onder de Britse rechter die binnenkort bepaalt of de aanklacht in behandeling wordt genomen. Eerder weigerde the High Court de aanklacht te behandelen “omdat het de (Britse) regering niet kan dwingen haar beleid te onthullen.
Zou Nederland ook intelligence met de Verenigde Staten delen? De New York Times stelt dat onderschepte communicatie in Afghanistan en de regio breed met de Verenigde Staten wordt gedeeld. De krant verwijst daarbij expliciet naar Duitsland en Nederland. Deze landen voeren volgens de New York Times “agressieve elektronische afluisteroperaties” uit omdat zij, in vergelijking met de Verenigde Staten, makkelijker met lokale vertalers kunnen samenwerken.
Als dat waar is, zouden dan ook Nederlanders in dienst van de Nederlandse veiligheidsdiensten het risico lopen dat zij beschuldigd worden van medeplichtigheid aan moord? Zouden veiligheidsdiensten door dit risico minder informatie met elkaar gaan delen? En wat zouden daarvan de gevolgen zijn voor de veiligheid?
Minister Timmermans heeft recent juridisch advies gevraagd over de inzet van drones. De aanklacht tegen de Britse veiligheidsdienstmedewerkers maakt duidelijk dat er in theorie nu al sprake zou kunnen zijn van Nederlandse betrokkenheid. Dat onderstreept de urgentie en de complexiteit van het advies.
Beste Jan,
Interessante case, waarbij je een aantal begrijpelijke vragen stelt over de mogelijke beroepsrisico’s van medewerkers van de veriligheidsdiensten. Maar zou het ons niet veel meer zorgen moeten baren dat dit soort activiteiten uberhaupt plaatsvinden en dat Amerikanen steeds vaker zonder enige vorm van bewijs, laat staan met enig volkenrechtelijk mandaat met hun drones dood en verderf zaaien. En dit alles met de een beroep op onze veiligheid en met de intussen grijs gedraaide plaat van terroristische dreiging als argument. Als Nederlanders daaraan meewerken mogen ze van mij daarvoor ter verantwoording worden geroepen.
Het zou niet verkeerd zijn als de essentie van de begrippen veiligheid en vrede weer eens in het juiste perspectief zou worden geplaatst. Het aloude kernprogramma “Vrede, veiligheid en bevrijding” (1977) van Pax Christi kan hierbij een in veel opzichten nog steeds verrassend actuele bron van inspiratie zijn!
Hartelijke groet,