Een wanhopig Israël ging naar de stembus in een donkere tijd. De uitkomst vormt een bevestiging van wat velen vreesden De bezetting blijft. De democratie gaat. En een Palestijnse staat komt er nooit.
Een columnist van de Israëlische krant Haaretz typeerde aan de vooravond van Chanoeka, het feest van het licht, trefzeker deze wanhoop. “Dit jaar (…) wil ik dat iemand dit land, dit Israel leidt die mij één enkel lichtpuntje laat zien. Eén beweging – welke beweging ook- richting vrijheid, vrijheid voor al de volkeren die hier leven. Eén stap – hoe klein ook -in de richting van een betere toekomst.
Wat maakt deze Chanoeka anders dan andere? Het is de duisternis. Het is het besef dat dit land, belaagd door vijanden, belaagd door zichzelf, elke deur naar de toekomst heeft vergrendeld, elk venster op de hoop heeft afgesloten. Dit land begint te lijken op een gebroken kandelaar waarvan het licht niet langer wil schijnen. Tijdens deze lange nachten zien we niets meer dan een bezetting die steeds meer permanent en een democratie die steeds meer tijdelijk wordt.”
Zes voormalige hoofden van de Shin Bet, de Israëlische Veiligheidsdienst, delen deze sombere visie op de toekomst van Israël. In de opmerkelijke documentaire The Gatekeepers houden zij Israël een spiegel voor. Ami Ayalon herinnert zich dat hij als kind dacht dat er in Jeruzalem “een wijze man was die besluiten nam”. Jaren later realiseerde hij zich dat er in Jeruzalem “niemand voor mij nadacht”.
Hoe verschillend deze zes ijzervreters ook zijn, zij zijn allemaal tot de dezelfde conclusie gekomen. Dat een Palestijnse staat jaren geleden tot stand had moeten komen. En dat Israëlische politieke leiders hebben nagelaten de kans hierop te vergroten en aan te grijpen.
De uitslag van de Israëlische verkiezingen is duidelijk. De deur naar de toekomst blijft vergrendeld, het venster op de hoop afgesloten. Of in de woorden van Ayalon: “We winnen alle gevechten. En we verliezen de oorlog.” Wanneer gaan de vrienden van Israël beseffen dat zij door hun kritiekloze houding bijdragen aan deze nederlaag?
Je weet dat ik als oud- Pax Christi man en tegenwoordig als vz van het Steuncomitee Israelische Vredes- en Mensenrechtenorganisaties (SVMO) je analyse deel. Jammer dat de niet-joden in Israel pas bij de eerste exit-polls alnsog op een holletje gingen stemmen. Maar lang niet allemaal. Ze hadden, wat betreft deze regering, net het verschil kunnen maken (zegt Uri Avneri van Gush Shalom). De situatie is inderdaad meer dan wanhopig. Niet alleen voor de Palestijnen, maar juist ook voor Israel zelf. Het blijft wachten op een Israelische kruising van Martin Luther King en Mandela, in ieder geval een profeet.
Politiek zou ik willen zeggen, maar ik blijf nog even ‘politiek correct’: die oplossing binnen een en dezelfde staat komt er aan. So oder so. Want de Pyrrusoverwinning die Natanyahu en de religieuze extremisten blindelings najagen, impliceert onvermijdelijk de vraag, hoe joden, christenen, moslims en ongelovigen (en daarin vermengd tientallen etnische volken) zich een keer in een of ander modern staatsverband kunnen voegen. Kerken hebben daar gespleten antwoorden op: in het algemeen vinden ze van wel, maar behalve in Israel, waar ze nodeloos verlegen blijven zitten met het feit dat ze hun relaties met het jodendom en een staat maar slecht kunnen scheiden. Een groeiende minderheid binnen Israel is niet joods en, wat ik onlangs meemaakte, men noemt zichzelf niet eens (meer) zo. Op mijn laatste bezoek sprak ik een Israelische vredesactivist die zichzelf daarom, heel ironisch, een seculiere, post-joodse humanist noemde. Ik hoop dat jouw kerk onder invloed van Kairos en bv. ook mensen als Henri Veldhuis eindelijk de m.i. materialistische kanten van de eigen Israeltheologie verder tegen het licht gaat houden en geestelijker en universeler over het het Beloofde Land gaat nadenken en spreken, ten einde het concrete samenleven van volken en religies in het Land een beetje te helpen. Dat verschil moet toch te maken zijn? Opmerkelijk trouwens dat ook in de christelijk-gereformeerde kerken, onder invloed van ds. Steven Paas, de discussie nu ook echt open gebroken is.
Ik denk dat het goed is dat een vredesbeweging die uit de kerken is ontstaan, ook daarbij gaat aanknopen.
Vrede en alle goeds, Shalom, Salam!
Gied ten Berge