Oorlog per joystick

Wij bevinden ons in een donkere kamer. Een piloot bestuurt met een joystick een onbemand maar bewapend vliegtuigje ergens boven Afghanistan. We zijn in een control room voor drones in de Amerikaanse staat Nevada. 

Computerschermen geven de piloot een beeld van de werkelijkheid meer dan 10.000 km ver weg. Naast de piloot zit een jonge vrouw, de sensor operator. Zij leidt de door de piloot afgevuurde raketten met lasers naar hun doelwit.

De communicatie tussen beiden verloopt zoals je dat in een operatiekamer mag verwachten. Volgens protocol en in alle rust. ”Lock-up target 5….pilot clear to engage white pick-up truck.”De twee werken hun pre-launch checklist af. Dan drukt een vinger een rode knop op de joystick.

Er valt een korte stilte. De mensen in de witte pick-up truck weten nog van niets. Maar wij weten beter. Wij horen: “3,2,1…impact.” Een steekvlam op het beeldscherm. De piloot complimenteert zijn collega:“excellent job.”

Het YouTube-filmpje duurt zo’n 2 minuten. De piloot en zijn operator maken dagen van 12 uur en vliegen vele missies. Eerlijk gezegd, ik weet niet eens of we hier kijken naar de werkelijkheid of naar een simulatie. Maar we krijgen in elk geval een beeld van een werkelijkheid die vervreemding oproept.

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=unv9C2t7f5c&feature=related]

Oorlog per joystick. Het confronteert ons met dilemma’s en roept morele en juridische vragen op. Leidt deze vorm van oorlog tot morele onthechting waardoor militairen in hun controle kamers geen besef meer hebben van de menselijke gevolgen van militair geweld? Of confronteren de realistische computerbeelden de piloten en hun operators juist meer dan ooit met de zichtbare gevolgen van hun acties? En hoe gaan de drone piloten en operators om met de “troubling disconnection” als zij na twaalf uur schieten op doelen en doden van vijanden naar huis rijden en twintig minuten later aan de eettafel het huiswerk met hun kinderen bespreken.

Leidt de chirurgische precisie van deze wapens tot minder burgerslachtoffers of juist tot meer gebruik van deze wapens in bevolkte gebieden, met alle gevolgen van dien? Voldoen de drones aan de eisen van het internationaal humanitair recht? Welk recht is er eigenlijk van toepassing als civiele verdachten van terrorisme met drones worden geëlimineerd? En is er eigenlijk wel sprake van voldoende controle en verantwoording?

Nederland wil, alle bezuinigingen ten spijt, ook vier onbemande vliegtuigen aanschaffen. Vooralsnog dragen deze onbemande vliegtuigen geen wapens. Maar “indien in de toekomst alsnog een behoefte als wapendrager wordt geformuleerd” dan zijn de vliegtuigjes daarvoor geschikt, zo liet Minister Hillen afgelopen december in een brief aan de Tweede Kamer weten. Oorlog per joystick wil Hillen kennelijk niet uitsluiten.

Voordat we deze donkere kamer in gaan moet de Tweede Kamer en de samenleving zich bezinnen op de morele, juridische en politieke dilemma’s van oorlog per joystick.  Of zwijgen wij die dilemma’s liever dood?