‘Hoor je de stilte niet’. Het is de titel van een gedicht van Els van Stalborch, een stadsdichter uit Utrecht. Een gedicht als antwoord op het vreselijke en redeloze geweld dat onschuldige doden en gewonden treft. Zomaar op een maandag in Utrecht, in een tram op het 24 Oktoberplein. Een plein vernoemd naar de oprichtingsdatum van de Verenigde Naties.
Hoor je de stilte niet. Ook op het kantoor van PAX in het centrum van Utrecht, niet ver van de plek des onheils, is die stilte hoorbaar. Een verre sirene. Het geratel van een helikopter. Een taxi door een lege straat. Maar wat je ook in de stilte hoort is het verdriet van mensen over weggerukte en gewonde levens. En angst voor wat er komen gaat.
‘Utrecht houdt de adem in,
angst loopt op kousevoeten
door de straten en klopt
aan deuren, ramen,
sluipt scholen binnen en
maakt kinderen bang.’
Utrecht houdt de adem in. Nederland houdt de adem in. Omdat mensen naar antwoorden zoeken. Heeft dit geweld een zieke of criminele oorzaak? Of richt het zich doelbewust tegen onze samenleving, tegen de democratische rechtstaat en daarmee ook tegen ons? Het antwoord op deze vraag luistert nauw. We beseffen maar al te goed dat een terroristische aanslag de toch al gepolariseerde samenleving verder kan verdelen. Ook daarom houden we de adem in.
Ongeacht of er in Utrecht sprake is van een vreselijke terreurdaad of een afschuwelijke misdaad, de vraag blijft: Wat doen we met de angst die bij mensen aanklopt en langzaam hun huizen en harten binnensluipt? Wat doen we met het besef dat onze open samenleving, dat ons eigen leven zo kwetsbaar is voor geweld en verdeeldheid?
Baudet en Wilders geven op deze vraag een in de geschiedenis al vaker gehoord en betreurd antwoord. Een antwoord dat inspeelt op de angst onder mensen en deze angst verder aanwakkert. Zij zeggen: het kwaad komt van de ander, van de mensen met een andere komaf en een religie die hier niet thuis hoort. Zij roepen mensen op hun deuren en ramen op slot te draaien en de ander buiten te sluiten.
Maar geweld en angst onder mensen vragen een ander antwoord. Een antwoord dat ook op 24 oktober 1945, op die eerste dag van de Verenigde Naties klinkt. Na jaren van haat en geweld roept het Handvest van Verenigde Naties op tot verdraagzaamheid, tot het in vrede met elkaar leven als goede naburen. Tot het bundelen van onze krachten voor vrede. Het geweld op het 24 Oktoberplein roept angst op. Maar het 24 Oktoberplein zelf herinnert ons ook aan het antwoord dat we daarop moeten geven.
Is daarmee alles gezegd? Nee, dat blijkt wel uit de dramatische uitslag van de verkiezingen voor de Provinciale Staten. In een stad, in een land dat zijn adem inhoudt, hebben handelaren in angst de wind in de zeilen. Dat zoveel angstige mensen hun heil zoeken bij partijen die verdeeldheid en angst zaaien is een teken aan de wand. Dat zoveel mensen die zich in hun bestaanszekerheid bedreigd voelen door migranten en vluchtelingen, onderdak zoeken bij partijen die vreemdelingenhaat aanwakkeren is ronduit gevaarlijk.
Het is aan de politiek, het is aan ons om daar een antwoord op te formuleren. Niet een antwoord dat de samenleving verder verdeelt. Geen antwoord dat discriminatie voedt en extremisme aanwakkert. Maar een antwoord dat de groeiende ongelijkheid aanpakt. Een antwoord dat bijdraagt aan een inclusieve samenleving waarin we als goede naburen leven. Een antwoord dat ons leven vrijwaart van angst voor elkaar.
Ook de urgentie van deze opdracht is hoorbaar in de stilte. In de stilte van Utrecht en ver daarbuiten.
Eén van de mogelijke antwoorden is: Niet alleen geschokt door het leven te gaan, en je adem inhouden, als er ellende op je eigen stoep gelegd wordt, maar je al dan niet aangeleerde onverschilligheid ook een trap te geven als het ver uit je buurt gebeurt.
En verder zou het ook kunnen helpen als meer mensen zouden stoppen met achter een of andere zogenaamde leider aan te lopen, te doen wat die leider van hen vertelt te doen, en van diezelfde leider verwachten dat hij/zij wel “de zaak” zal regelen.
Een “democratische rechtstaat”? Overwegende wat zoal met het concept “democratie” is uitgespookt, hoe het door menigeen uitgehold werd en wordt, en derhalve nauwelijks meer lijkt op wat het dient te zijn, is het misschien tijd om eens te gaan denken aan een sociocratische rechtstaat?
“…… roept het Handvest van Verenigde Naties op tot verdraagzaamheid, tot het in vrede met elkaar leven als goede naburen. Tot het bundelen van onze krachten voor vrede.” Wonderful. But tell me, are the VN walking their talk themselves?
Een “democratische rechtstaat”? Overwegende wat zoal met het concept “democratie” uitgespookt is, hoe het door menigeen uitgehold wordt, en derhalve nauwelijks meer lijkt op wat het dient te zijn, is het misschien tijd om eens te gaan denken aan een sociocratische rechtstaat?
“…… roept het Handvest van Verenigde Naties op tot verdraagzaamheid, tot het in vrede met elkaar leven als goede naburen. Tot het bundelen van onze krachten voor vrede.” Wonderful. But tell me, are the VN walking their talk themselves?