In het onbetekenende stoffige stadje Baghuz gaat het dan gebeuren. Daar, diep in de Syrische woestijn, ingeklemd tussen de Eufraat en de grens met Irak, zal het kalifaat van ISIS in rook op gaan. De resterende strijders behoren ongetwijfeld tot de meest extremistische, de meest ideologische aanhangers van ISIS. Onder deze diehards bevinden zich ook ‘uitreizigers’ afkomstig uit Europese landen.
Dat ISIS zijn laatste grondgebied verliest is vooral te danken aan de Koerden. Zij zullen het laatste ISIS bastion veroveren met hulp van special forces uit Amerika, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.
Voordat het slotoffensief losbarst proberen zo veel mogelijk burgers een goed heenkomen te vinden. Opnieuw zien we beelden van een bijna Bijbelse exodus van vrouwen en kinderen. Hun gezichten strak en uitdrukkingsloos. Hun handen en voeten blauw van de bijtende woestijnwind. Hun lichamen verzwakt na dagen zonder eten. Zijn dit de sympathisanten of de slachtoffers van ISIS? Of beide?
Met de ondergang van het kalifaat zal ISIS zeker enige aantrekkingskracht verliezen onder jonge gedesillusioneerde moslims. Maar er is weinig reden voor een overwinningsroes. ISIS was niet de oorzaak van de crisis het Midden-Oosten maar juist het gevolg ervan. En de omstandigheden waarin ISIS kon groeien zijn onveranderd. Voor rechteloze en gemarginaliseerde soennieten in Syrië en Irak is de toekomst nog altijd even uitzichtloos. Er zijn schrikbarend weinig vooruitzichten voor de op ISIS veroverde gebieden.
Het Amerikaanse Pentagon publiceerde recent een rapport met een deprimerende waarschuwing. Als de regeringen van Irak en Syrië de sociaaleconomische, politieke en sektarische grieven van soennieten niet aanpakken dan zal ISIS binnen 6 tot 12 maanden in staat zijn om opnieuw in opstand te komen en grondgebied te bezetten. Het regime van Assad en de sektarische politiek in Irak staan garant voor een nieuwe opleving van ISIS.
De internationale politiek is er niet in geslaagd de oorlogsmisdaden en de misdaden tegen de menselijkheid in Syrië te voorkomen. Je zou hopen dat daarom alle aandacht nu zou uitgaan naar de slachtoffers van de gruweldaden van ISIS en van Assad. Maar niets is minder waar.
Plannen voor inclusieve wederopbouw van op ISIS veroverde gebieden in Syrië zijn er niet. Vanaf het begin van de oorlog in Syrië kampt UNHCR met een gebrek aan financiële middelen voor opvang van Syrische vluchtelingen in de regio. De Europese regeringen zijn vooral druk met het buiten de deur houden van Europese ISIS-strijders, inclusief hun vrouwen en (onschuldige) kinderen.
Intussen speculeren CDA en VVD al vrijmoedig over het terugsturen van in Nederland verblijvende vluchtelingen, zodra (een deel van) Syrië veilig genoeg is. “Mensen moeten daar het land opbouwen.” Alsof Syriërs die voor Assad gevlucht zijn met Assad het land kunnen opbouwen dat Assad heeft vernietigd. De beruchte veiligheidsdienst van Assad zou een “wanted-list” hebben opgesteld met 3 miljoen namen van Syriërs die tegen zijn regime in opstand zijn gekomen en waarvan er velen zijn gevlucht. “Syrië zal de aanwezigheid van kankercellen niet accepteren” liet de veiligheidsdienst vorig jaar weten.
Als we de voorspelde opleving van ISIS willen voorkomen dan zal de internationale gemeenschap het vertrouwen van de soennitische gemeenschappen in Syrië en Irak moeten herwinnen. Maar daar komt vooralsnog weinig van terecht.
Daarom zal de vernietiging van het kalifaat in Baghuz helaas niet meer dan een overwinningsnederlaag zijn. De toekomst van Syrië blijft duister als de zwarte wolken die uit het geruïneerde Baghuz opstijgen.