De afgelopen dagen zagen we onvoorstelbare beelden van vluchtelingen die de grens tussen Griekenland en Macedonië overstaken. Mensen die waden door het ijskoude water van de grensrivier. Gezichten strak van uitputting en wanhoop. Handen die zich vastklampen aan een touw over snelstromende water. Kinderen die van hand tot hand gaan. Om uiteindelijk weer te worden tegengehouden.
Deze mensen zijn ‘lost in transition’. Zij hebben door oorlog alles verloren. Zij kunnen niet terug en niet vooruit. Ze zijn vastgelopen in de zuigende modder van provisorische kampen. De Balkanroute zit op slot door de vluchtelingendeal tussen de Europese Unie en Turkije.
Europese politieke leiders willen Syrische vluchtelingen die Griekenland bereiken, collectief naar Turkije terugsturen. Voor elke Syriër die Turkije terugneemt, zal Europa een vluchtelingen vanuit Turkije opnemen. De politieke prijs voor deze deal: opheffing van de visumverplichting voor Turkijke, 3 miljard extra en versnelling van de onderhandelingen over toetreding van Turkije tot de Europese Unie. De wanhopige Europese politieke leiders klampen zich vast aan het touw dat Turkije hen toewerpt. Maar de vluchtelingendeal roept vele juridische, morele en praktische vragen op.
Internationale bescherming in gevaar
De deal met Turkije dreigt het recht van vluchtelingen op bescherming en asiel te ondermijnen. Het collectief terugsturen van vluchtelingen naar Turkije is in strijd met internationale en Europese verdragen. Voordat Griekenland asielzoekers terugstuurt naar hun land van herkomst of, in dit geval naar Turkije, moet op individuele basis het risico op gevaar voor lijf en leden worden beoordeeld. Griekenland is daartoe nu niet in staat.
Bovendien moet vaststaan dat Turkije voldoet aan de criteria voor een veilig land. Teruggestuurde asielzoekers moeten op effectieve bescherming kunnen rekenen en niet teruggestuurd worden naar een situatie waarin hun leven of vrijheid in gevaar is. En aan deze elementaire twee voorwaarden voor een veilig land kan Turkije (nog) niet voldoen.
Hervestiging vluchtelingen blijft noodzakelijk
Europa draagt onvoldoende bij aan de hervestiging van vluchtelingen die in de regio zijn opgevangen. De Syrische vluchtelingen die deze week het ijskoude water van de grensrivier tussen Griekenland en Macedonië overstaken, zijn (veelal) afkomstig uit de vluchtelingenkampen in Libanon, Irak en Turkije. De omstandigheden waaronder vluchtelingen in deze landen moeten leven is ronduit dramatisch. Bovendien dreigen landen als Libanon te bezwijken onder de enorme aantallen vluchtelingen.
Jaarlijkse hervestiging van substantiële aantallen vluchtelingen in landen in Europa is daarom onvermijdelijk. Maar de bereidheid van landen binnen de Europese Unie om vluchtelingen te ontvangen is tot nu toe bedroevend laag. Het ontbreekt aan politieke wil en onderlinge solidariteit. Vooral de rijkste landen binnen de Europese Unie zullen jaarlijks veel meer vluchtelingen moeten opnemen. Ook Nederland. Daarnaast zal de internationale gemeenschap veel meer humanitaire steun moeten geven voor de opvang in de regio. Van het bedrag dat dit jaar nodig is voor huisvesting, voedsel en gezondheidszorg voor de opvang van Syrische vluchtelingen in de regio is deze week nog maar 4 % opgebracht.
De deal met Turkije lijkt in te zetten op het in de regio houden van de vluchtelingen. Maar dat is niet alleen praktisch onmogelijk, maar ook moreel onverantwoord. Als de Europese landen niet substantieel meer bijdragen aan hervestiging en humanitaire hulp, zullen vluchtelingen ongecontroleerd langs andere routes Europa blijven bereiken. De Europese leiders kunnen hun verantwoordelijkheid voor de hervestiging van vluchtelingen niet afkopen en doorschuiven aan Turkije en de andere landen in de regio. De Europese landen kunnen en moeten, zeker in vergelijking met landen als Libanon veel meer vluchtelingen opvangen.
Gevaarlijke veilige haven
De deal met Turkije omvat ook het realiseren van een veilige zone in Syrië zelf. Turkije houdt vluchtelingen uit Syrië aan de grens tegen. Zij zouden in deze ‘veilige zone’ moeten blijven. Maar Turkije wil mogelijk ook Syrische vluchtelingen die nu in Turkije verblijven of uit Griekenland afkomstig zijn naar dit gebied kunnen terugsturen.
Turkije pleit al langer voor het realiseren van zo’n veilige haven aan zijn grens met Syrië. In Nederland roept zo’n pleidooi onmiddellijk herinneringen op aan het drama in Srebrenica. Zonder effectieve bescherming van burgers kan een veilige zone uitlopen op een humanitair drama.
De bescherming van burgers in een veilige zone in het door oorlogsgeweld verscheurde Syrië vergt veiligheidsgaranties die onder de huidige omstandigheden niet zijn te realiseren. Daarbij komt dat het Turkse pleidooi voor een veilige zone ook een ander, meer politiek doel dient. Een dergelijk gebied moet een buffer vormen tussen de Syrische Koerden, die hun positie met Amerikaanse steun hebben versterkt, en Turkije. Turkije wil echter voorkomen dat de Syrische Koerden het gehele grensgebied innemen. Een veilige zone zou dit kunnen voorkomen.
De Europese leiders moeten niet alleen het terugsturen van vluchtelingen naar een onveilige veilige haven voorkomen. Het idee van een veilige haven vormt onder de huidige omstandigheden ook een gevaarlijke complicatie voor het toch al fragiele onderhandelingsproces in Genève over een politieke oplossing voor de oorlog in Syrië.
Lost in transition
De vluchtelingen die nu zijn vastgelopen in Griekenland, of op weg via de Balkanroute, vormen het meest urgente probleem voor de Europees-Turkse top. Deze mensen betalen als eerste de prijs van de Turkije-deal. Alleen al aan de Griekse kant van de grens met Macedonië verblijven 12.000 mensen, waaronder 4.000 kinderen. Zij kunnen noch terug naar Turkije noch door naar Europa. Welke Europese leider is moedig en menselijk genoeg om zijn of haar verantwoordelijkheid voor deze mensen te nemen?
Gepubliceerd door Reformatorisch Dagblad 16/3/2016
helemaal mee eens……. zelfs helpen kan kennelijk niet zonder eigenbelang ……ik twijfel aan het nog bestaan van mededogen om niet en van omzien naar elkaar…..ik schrik van heel veel landgenoten, ook omdat ik uit dien te leggen of ik voor of tegen vluchtelingen ben….vind ik een foute vraag, ze zijn er al…..ik zeg dan: ik geef taalles aan vluchtelingen….. (samen met vooral veel oud-onderwijs mensen, die hun vaardigheden bewaard hebben, ondanks heel veel grijs!……
Helemaal mee eens! De -andere wereld- komt veelal nu halen , waar ze allang recht op hadden!
De meeste mensen beseffen niet dat je , door te -helpen-, er zelf rijker van wordt!
Delen, dat is en blijft moeilijk. Gewoon er aan beginnen en openstaan voor de ander, ook voor de vluchteling! Wie één mens redt, heeft een wereld gered!