Het beeld van het levenloze lichaam van Aylan Kurdi is voor altijd op ons netvlies geëtst. Drie jaar oud was hij nog maar. Geboren in Syrië en op de vlucht voor het oorlogsgeweld. Al in 2012 vluchtten zijn ouders uit Damascus naar Aleppo. Toen het geweld van Assad hen daar inhaalde trokken zij verder naar Kobani. En toen ISIS deze plaats binnenviel moesten zij opnieuw op de vlucht voor de oorlog.
De foto van Aylan in de branding, dat beeld van die kleine jongen in zijn rode t-shirt, zijn blauwe korte broek en zijn gymschoenen wordt iconisch genoemd. Iconen fungeren van oudsher als een venster op de eeuwigheid. De iconische foto van Aylan is vooral een venster op een schrijnende politieke realiteit en de morele nalatigheid om actie te ondernemen.
Dat politieke leiders in Europa en in Nederland geen pasklare oplossingen hebben voor de oorlog in Syrië, voor al die mensen die het oorlogsgeweld ontvluchten, dat valt hen niet aan te rekenen. De omvang en de complexiteit van deze crisis lenen zich niet voor simplistische oplossingen.
Wat politiek leiders wel valt aan te rekenen is het pijnlijke gebrek aan politiek leiderschap. Wat politiek leiders valt te verwijten is de angstvalligheid waarmee zij zoveel mogelijk vluchtelingen buiten de deur willen houden omdat zij bang zijn steun te verliezen onder hun kiezers, in hun partij en in de media.
Ook premier Rutte lijkt bevangen door de angst voor de electorale gevolgen van een meer humane opstelling. Zeker, premier Rutte toont zich oprecht geraakt door de beelden van Aylan. Maar op de vraag wat dit nu betekent voor het beleid antwoordt Rutte: “Ja, kijk, het vraagstuk van de migratie is van zo’n grote omvang, dit kunnen we niet oplossen met de bestaande instrumenten. We moeten dus komen tot een nieuwe aanpak. De Nederlandse regering is druk bezig om daar een standpunt over te bepalen, ook in de Europese discussie. Vervolgens zal het ook grotendeels Europees moeten gebeuren. Dit is zo groot, dit moeten we met elkaar doen in Europa. Met alle Europese landen. En deze foto, hoe verschrikkelijk ook, laat tegelijkertijd de noodzaak zien om het op deze manier aan te pakken.”
Frappant dat de premier Rutte in Aylan geen vluchteling maar een migrant ziet. Pijnlijk dat Nederland na maanden nog geen standpunt heeft. Veelzeggend, die verwijzing naar Europa waar de consensus zo ver te zoeken is. En hoe benepen klinken deze woorden in vergelijking met die van de Duitse premier Merkel: “Mensen die worden vervolgd en op de vlucht zijn voor oorlog moeten worden beschermd.” “Duitsland doet wat moreel en juridisch noodzakelijk is.”
Wat premier Rutte had kunnen en had moeten zeggen is dit: Nederland neemt tenminste 8.000 vluchtelingen op. Zij zijn welkom in Nederland. We zullen onze inspanningen voor humanitaire hulp voor de buurlanden van Syrië vergroten. En we gaan pleiten voor veilige en legale routes naar Europa voor mensen die moeten vluchten voor oorlogsgeweld en vervolging.
Het veilige Europa leek voor Aylan Kurdi zo dichtbij. Niet meer dan een paar honderd meter voor de kust gleed zijn hand uit die van zijn vader. En hij verdronk. Naast het lichaam van de kleine Aylan dreigen ook de Europese waarden te stranden. Als we nu niet in actie komen, wat hebben menselijke waardigheid en solidariteit dan nog voor betekenis?
Teken de oproep Verwelkom Vluchtelingen! van Amnesty International, Oxfam Novib en PAX.