De sluipende annexatie van de Krim is politiek en moreel onverteerbaar. Niet enkel omdat de inlijving van het Oekraïense schiereiland onrechtmatig is. Niet alleen vanwege de schaamteloosheid van Poetin’s machtspolitiek en de ronkende propaganda die daarbij hoort. Maar ook omdat de Krim ons opnieuw confronteert met feitelijke onmacht en pijnlijk opportunisme.
Poetin ondergraaft met de schending van de Oekraïense soevereiniteit een hoeksteen van de internationale betrekkingen tussen staten. Zijn politieke provocaties bedreigen het breekbare evenwicht in een, ook in economisch opzicht, volatiele regio. Hij steekt de lont in een kruitvat vol politieke en etnische tegenstellingen. Een klein incident kan leiden tot geweld en mogelijk escaleren in etnische zuiveringen.
Maar de ongebreidelde expansiedrift van Poetin tast ook een diepere overtuiging aan. De overtuiging dat de kracht van het recht altijd sterker moet zijn dan de macht van de sterkste. En tot nu toe lijkt de macht van de sterke Poetin aan het langste eind te trekken.
De reactie van Europa is eensgezind maar traag, de-escalerend maar daardoor (nog?) niet heel overtuigend. Alles lijkt er op te wijzen dat Poetin de Krim in gijzeling zal houden totdat zijn nationale veiligheidsbelangen en geo-politieke ambities zijn vervuld. Hij zal toetreding van de Oekraïne tot de Europese Unie, en zeker tot de NAVO, willen verhinderen. En Poetin zal de controle over de Sevastopol, haven voor Rusland’s Zwarte Zee vloot, nooit willen opgeven.
Keren hiermee de tijden van de Koude Oorlog terug? De geopolitieke rivaliteit tussen staten groeit onmiskenbaar. En niet alleen Rusland wil zijn invloedssfeer vergroten. Maar anders dan in de dagen van de Koude Oorlog is een internationale militaire confrontatie politiek ondenkbaar geworden. Daarvoor is de verstrengeling van economische belangen en de wederkerige afhankelijkheid te groot.
Die economische samenwerking tussen Europa en Rusland is op zich niet verkeerd. Wederzijdse afhankelijkheid kan immers een rem zetten op militair geweld en een basis vormen voor vrede en veiligheid. Maar handelsbelangen en economisch gewin kunnen ook een kritische blik vertroebelen en de greep van de oligarchie en de zittende macht versterken ten koste van de vrijheid en menswaardigheid van burgers. Was het niet gênant dat Nederland zichzelf als belastingparadijs aanprijst voor oligarchen uit de Oekraïne? Ondergraaft dat niet onvermijdelijk de kracht van het recht en onze geloofwaardigheid tegenover machthebbers?
Dat de Europese Unie zich eensgezind en geloofwaardig, verstandig maar krachtdadig moet opstellen is duidelijk. Kritische dialoog, gefaseerde sancties, steun aan de nieuwe Oekraïense regering zijn onontbeerlijk. Dat vergt ook een actieve rol van Nederland dat, misschien wel meer dan nu het geval is, een voorhoede rol kan spelen.
Solidariteit met burgers in de Oekraïne (en in Rusland!) die verlangen naar een vrij en menswaardig bestaan is van vitaal belang. Solidariteit vormt de ziel van de Europese Unie. Als de Europese Unie, als Nederland zich te zeer laat leiden door onmacht en opportunisme dan verliezen we veel meer dan de Krim. Dan verkopen wij onze ziel.
Heeft Poetin geen gelijk? De machtsovername in de Oekraïne werd geleid door de neo-nazistische en antisemitische Svoboda en Rechtse Sector. Die hebben nu de kernministeries van de huidige regering daar in handen. Maar in de Nederlandse pers zwijgt men daar over. De 300.000 tot 500.000 joden in de Oekraïne wachten met angst en beven de toekomst af. Wie kan, vlucht naar Israël. Lees dan eens wat literatuur over de neo-nazistische dreiging in heel Oost-Europa. En wees kritischer over de Oekraïne.