“Iraanse Ambassade in Den Haag financiert IKV Pax Christi”

Het Iraanse Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft besloten NGO’s in het Noorden direct te financieren. IKV Pax Christi tekende als eerste een subsidiecontract op de Iraanse Ambassade in Den Haag. Deze week onthulde de Iran Daily in Teheran dit nieuws op de voorpagina.

Dit is natuurlijk niet waar. Maar stel je eens voor wat er zou gebeuren als het waar was. Kritische Kamervragen. Ingezonden artikelen. Discussie alom. Is deze Nederlandse organisatie nog wel te vertrouwen? Welke verborgen doelstellingen heeft Iran? Is nader onderzoek niet wenselijk? Misschien roept Rosenthal ons op het matje voor een stevig gesprek.

Deze week sprak Bram van Ojik van het Ministerie van Buitenlandse Zaken tijdens een door Vice Versa en Cordaid georganiseerd debat. Onderwerp van gesprek: de relatie tussen overheid en maatschappelijk middenveld. Van Oijk onthulde één van de ideeën van Ben Knapen. Er zijn NGO’s in het Zuiden die mede dankzij succesvolle steun van Nederlandse ontwikkelingsorganisaties een sterke positie hebben opgebouwd. Waarom zou steun aan deze NGO’s nog via Nederlandse ontwikkelingsorganisaties moeten verlopen? Laat dat maar via de Nederlandse ambassades lopen zo is de gedachte.

Dat is een puik idee. Niet nieuw natuurlijk. Nederlandse ambassades steunen immers al met tientallen miljoenen Euro’s Zuidelijke NGO’s. Het debat over directe financiering begint zelfs al een beetje sleets te raken. Maar laten we de voor- en nadelen nog eens op een rijtje zetten.

Het voordeel is vooral financieel van aard. De transactiekosten van financiering via Nederlandse ontwikkelingsorganisaties kan je besparen door directe financiering. Ik ga er dan maar gemakshalve vanuit dat het ambassadepersoneel tijd genoeg heeft voor het relatiebeheer en goedkoper werken dan Nederlandse NGO’s. En wie weet krijgen ambassades door directe financiering een beter zicht op samenlevingen.

De Adviesraad voor Internationale Vraagstukken ziet echter ook nadelen. De AIV waarschuwt in een advies aan de regering dat directe financiering via ambassades zich veelal richt op grotere organisaties met een “zeker trackrecord.” Dat sluit vele non-gouvernementele organisaties in het Zuiden uit. Bovendien, zo stelt de AIV, vergt het identificeren, begeleiden en versterken van perspectiefrijke of relevante organisaties een expertise die binnen ambassades niet vanzelfsprekend aanwezig is.

Problematischer wordt het zodra Nederlandse ambassades political change agents gaan steunen die kritiek uiten op hun eigen overheid. Dat zal die overheid al snel ervaren als ongewenste inmenging. In een repressieve context kan directe financiering van kritische actoren leiden tot verdere inperking van hun vrijheid en tot meer akelige vormen van repressie. Er zijn daarvan genoeg voorbeelden van te geven. De AIV wijst op MATRA-projecten in Rusland en mensenrechtenprojecten in Islamitische landen.

Tegen deze achtergrond maant de AIV tot voorzichtigheid bij algemene aanbevelingen tot directe financiering van Zuidelijke NGO’s. Natuurlijk kunnen ambassades “stevige” NGO’s in het Zuiden direct financieren, wellicht kunnen ambassades dat tegen lagere transactiekosten dan ontwikkelingsorganisaties in Nederland. Maar differentiatie is noodzakelijk.

Ik pleit in mijn notitie “Het maatschappelijk middenveld is waardevol” voor een onderscheid tussen o.a. public service contractors en political change agents. Directe financiering van Zuidelijke NGO’s met een goed trackrecord op gebied van basisvoorzieningen is een reële optie. Maar de ondersteuning door Nederlandse ambassades van political change agents en programma’s die politiek geladen zijn lijkt mij onverstandig. Voor political change agents in het Zuiden. En voor Nederlandse ambassades.

Wees daarom selectief en slim in directe financiering. Niemand schiet er wat mee op als de waakhonden in het Zuiden door directe financiering hun geloofwaardigheid en hun speelruimte verliezen. En ter geruststelling. IKV Pax Christi zal nooit geld aannemen van de Iraanse Ambassade.